Zenginlere Yeni Vergi Değerli Konut Vergisi Nedir
DEĞERLİ KONUT VERGİSİ
5/12/2019 tarihli ve 7194 sayılı Kanunun 30. maddesi ile 41. maddeden sonra gelmek üzere 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na Değerli Konut Vergisi başlıklı dördüncü kısım eklenmiştir.
Verginin Konusunu Oluşturanlar ile 2022 yılı Değerli Konut Vergisi, Matrahı ve Hesaplaması
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na göre Değerli Konut Vergisi’nin konusunu “Türkiye sınırları içinde bulunan mesken nitelikli taşınmazlardan bina vergi değeri 5.000.000 Türk lirasının (6.173.000 TL) üzerinde olanlar”oluşturmaktadır.
21/12/2021 tarihli ve 31696 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 80 Seri No.lu Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren uygulanacak değerli konut vergisi tutarı 6.173.000 TL olarak tespit edilmiştir.
Değerli konutlar vergisinin ilk uygulaması 2021 yılında yapılmıştır. 2021 yılı emlâk vergisi değeri 5.227.000 lirayı aşan mesken nitelikli konutlar söz konusu verginin konusu olmakla birlikte 2022 yılı vergi tarifesinin 6.173.000 liradan başlaması dolayısıyla bu vergiyi 2021 yılı emlâk vergisi değeri 6.173.000 lirayı aşan mesken sahipleri ödeyecektir. Buna göre, değerli konut vergisinin matrahı, 6.173.000 TL’yi aşan kısım olacaktır.
2022 yılında uygulanacak değerli konut vergisine tabi mesken nitelikli taşınmazın vergi hesabında kullanılacak tarife ise 80 no’lu Emlâk Vergisi Genel Tebliği ile alt ve üst sınırları (matrahı) aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
2022 yılında Değerli konut vergisine tabi mesken nitelikli taşınmazlardan değeri;
- 173.000 TL ile 9.260.000 TL arasında olanlar (bu tutar dahil) 6.173.000 TL’yi aşan kısmı için (Binde 3)
- 347.000 TL’ye kadar olanlar (bu tutar dahil) 9.260.000 TL’si için 9.261 TL, fazlası için (Binde 6)
- 347.000 TL’den fazla olanlar 12.347.000 TL’si için 27.783 TL, fazlası için (Binde 10)
oranında vergilendirilir.
Paylı mülkiyette ve elbirliği mülkiyette, matrahın hesabında mesken nitelikli taşınmazın toplam değeri esas alınır.
- maddede yer alan tutar ile 44. madde 2. fıkrada yer alan vergi oranlarına esas mesken nitelikli taşınmaz değerlerinin alt ve üst sınırları her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranının yarısı nispetinde artırılır. Bu şekilde hesaplanan tutarların 1.000 Türk lirasına kadar olan kesirleri dikkate alınmaz.
Mükellefiyet
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu md. 45 uyarınca Değerli konut vergisini mesken nitelikli taşınmazların maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa mesken nitelikli taşınmaza malik gibi tasarruf edenler öder.
Bir mesken nitelikli taşınmaza paylı mülkiyet hâlinde malik olanlar, hisseleri oranında mükelleftirler. Elbirliği mülkiyette ise malikler, vergiden müteselsilen sorumlu olurlar.
Yine aynı Kanun’un ilgili maddelerine göre Değerli konut vergisi mükellefiyeti;
- Mesken nitelikli taşınmazın bina vergi değerinin 1319 sayılı Kanunun 42. maddesinde belirtilen tutarı aştığı tarihi,
- 1319 sayılı Kanunun 33. maddesinin 1 ilâ 7 numaralı fıkralarındaki vergi değerini tadil eden sebeplerin doğması halinde bu değişikliklerin vuku bulduğu tarihi,
(1)-Yeni bina inşa edilmesi (Mevcut binalara ilaveler yapılması veya asansör veya kalorifer tesisleri konulması yeni inşaat hükmündedir.)
(7)-Müteaddit arazi ve arsaların tek bir arazi ve arsa haline getirilmesi veya müteaddit hisselere ayrılmış olan bir binanın bütün hisselerinin birleştirilmesi
- Muafiyetin sukut ettiği tarihi takip eden yıldan itibaren başlar.
Yanan, yıkılan, tamamen kullanılmaz hâle gelen veya vergiye tabi iken muaflık şartlarını kazanan mesken nitelikli taşınmazlardan dolayı mükellefiyet, bu olayların vuku bulduğu tarihi takip eden taksitten itibaren sona erer.
Muafiyet Halleri
Aşağıda yazılı mesken nitelikli taşınmazlar değerli konut vergisinden muaftır:
- a) Genel ve özel bütçeli idarelerin, belediyelerin, üniversitelerin ve Toplu Konut İdaresi Başkanlığının maliki veya intifa hakkına sahip olduğu mesken nitelikli taşınmazlar,
- b) Türkiye sınırları içinde mesken nitelikli tek taşınmazı olanlar ile birden fazla mesken nitelikli taşınmazı bulunanların, değerli konut vergisi konusuna giren en düşük değerli mesken nitelikli tek taşınmazı (intifa hakkına sahip olunması hâli dâhil) (Bu hüküm, belirtilen kişilerin tek meskene hisse ile sahip olmaları hâlinde hisselerine ait kısım hakkında da uygulanır.),
- c) Yabancı devletlere ait olup elçilik ve konsolosluk olarak kullanılan mesken nitelikli taşınmazlar ile elçilerin ikametine mahsus mesken nitelikli taşınmazlar ve bunların müştemilatı (karşılıklı olmak şartıyla) ve merkezi Türkiye’de bulunan milletlerarası kuruluşlara, milletlerarası kuruluşların Türkiye’deki temsilciliklerine ait mesken nitelikli taşınmazlar,
ç) Esas faaliyet konusu bina inşası olanların işletmelerine kayıtlı bulunan ve henüz ilk satışa, devir ve temlike konu edilmemiş yeni inşa edilen mesken nitelikli taşınmazlar (arsa karşılığı inşaat işlerinde sözleşme gereği taahhüt işini üstlenen müteahhide kalan mesken nitelikli taşınmazlar dâhil) (bu taşınmazların kiraya verilmesi veya sair surette kullanılması hâlleri hariç).
Beyanname
Emlâk Vergisi Kanunu, vergi değerinin kanunda yazılı tutarı aşan meskenler için izleyen yıldan itibaren mükellefiyetin başlamasını öngörmesi dolayısıyla bu yılın mükellefleri geçen yılki değere göre belirlenecektir (md. 45). Vergilendirme ise bu yılki tarifeye göre yapılacaktır. Meskeni, sınırı (5.227.000 TL) aşan ancak tarifenin alt diliminin başlangıç tutarı (6.173.000 TL) altında kalanlar, herhangi bir vergi ödemeyeceklerdir.
Gelecek yıl ise aynı şekilde 2022 yılı emlâk vergisi değeri 6.173.000 lirayı aşanların meskenleri verginin konusuna girecek, ancak gelecek yılın tarifesinin alt diliminin altında kalanlar yine vergi ödemeyecektir.
Değerli konutlar vergisi beyana dayalı bir vergidir. Mükelleflerin beyannamelerini, mesken nitelikli taşınmazın bulunduğu yer belediyesinden alınan bina vergi değerini (beyanname verilen yıl ve bir önceki yıla ilişkin) gösteren belgeyi eklemek suretiyle, ilgili yılın Şubat ayının 20. günü (bu gün 2022 yılında Pazar gününe isabet ettiğinden aynı ayın 21. günü) sonuna kadar taşınmazın bulunduğu yer vergi dairesine vermeleri gerekmektedir. Taşınmazın emlak vergisine tabi değeri yukarda belirtilen tutarı aştığı takdirde, değerli konut vergisine ilişkin beyanname, her sene, bir sonraki senenin 20 Şubat tarihine kadar verilmelidir. Değerli konut vergisi ilgili yılın Şubat ve Ağustos aylarının sonuna kadar iki eşit taksitte ödenir.
Söz konusu beyanname mükellefin gelir vergisi ve kurumlar vergisi bakımından kayıtlı olduğu vergi dairesine verilmelidir. Kayıtlı olduğu vergi dairesi yoksa taşınmazın bulunduğu yerdeki vergi dairesine verilir. Birden fazla değerli konut vergisine tabi taşınmaz söz konusu ise, bu taşınmazların herhangi birinin bulunduğu yerdeki vergi dairesine tüm taşınmazlar için beyanda bulunulabilir.
Beyannamenin elektronik ortamda verilmesi veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavir yahut Yeminli Mali Müşavirler aracılığı ile gönderilmesi de mümkündür. Ancak beyannamenin elektronik ortamda verilmesi durumunda, beyannameye eklenecek bina vergi değerini gösteren belgenin, beyannamenin verildiği tarihi takip eden 15 gün içinde elden veya posta yoluyla ilgili vergi dairesine gönderilmesi gerekmektedir.
Beyan edilmesi gereken birden fazla değerli konut vergisine tabi meskene sahip olan mükelleflerin (tam mülkiyet, paylı mülkiyet ve intifa hakkı sahiplerinin), bu taşınmazların tamamı için tek beyanname vermeleri mümkündür. Birden fazla meskeni olanların, muafiyet uygulanacak en düşük değerli tek meskenleri beyannameye dahil edilmeyecektir.
Aynı beyannamede beyan edilen taşınmazların farklı vergi dairelerinin yetki alanında bulunması durumunda beyannamenin, mükellefçe bu taşınmazların bulunduğu yer yetkili vergi dairelerinden herhangi birine verilmesi yeterlidir. Ancak bu verginin mükellefinin aynı zamanda gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyetinin de bulunması halinde beyanname bağlı bulunulan vergi dairesine vereceklerdir. Elbirliği mülkiyete konu taşınmazlara ilişkin yapılacak beyanlarda ise her bir taşınmaz için ayrı beyanname verilmesi gerekmekte olup bu taşınmazlar sadece taşınmazın bulunduğu yer yetkili vergi dairesine beyan edilebilecektir.
Son olarak belirtmek gerekir ki Değerli konutlar vergisi beyana dayalı bir vergi olduğundan kanunda meskeni, sınırı aşan ancak tarifenin alt diliminin başlangıç tutarı altında kalanlar, herhangi bir vergi ödemeyeceğinden dolayı değerli konutlar vergisi ödenmesine gerek olmadığından dolayı beyanname verilmesine gerek yoktur.
Soru-Cevap
Taşınmazlarının emlak değerlerindeki artışlar için itiraz etmiş olan ilgili kişi, akabinde dava sürecini başlatmıştır. Bu durumda söz konusu verginin ödenip ödenmemesi bakımından taşınmazlara ilişkin dava sürecinin sona ermesi gerekmekte midir?
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından yapılan değerlendirmenin, idari işlem niteliğinde olması sebebiyle, bu değerlendirme raporlarının iptali için idari işlemin iptali davası açılabilir. Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından yapılan değerlendirme raporlarının iptali, bu raporların hukuka aykırı olarak hatalı bir şekilde yapıldığı hallerde mümkündür. Açılacak iptal davasının tarafları, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ve taşınmazın maliki veya taşınmaz üzerinde intifa hakkı bulunan ilgilidir.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından yapılan değerlendirme raporuna itirazın olumsuz sonuçlanması halinde olumsuz netice kendisine tebliğ edilen ilgili, bu tarihten itibaren 30 gün içinde raporun iptali için dava yoluna başvurabilir. İptal davası açmak için, itiraz yoluna başvurulması şart değildir. Değerlendirme raporu eline ulaşan ilgili itiraz yoluna başvurmadıysa raporun kendine tebliğ edilmesinden sonraki 30 gün içinde iptal davası açabilir.
İptal davası açmak vergi ödeme yükümlülüğünü sonlandırmaz. Bu yükümlülükten dava süresince muaf kalmak için iptal davasının yürütmeyi durdurma talepli olarak açılması gerekir. Aksi halde iptal davası devam ederken belirlenen mevcut verginin ödenmesi gerekecektir.
Davanın Sonuçları ve İtiraz:
Mahkeme tarafından yapılan inceleme ve değerlendirmenin ardından, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan değerlendirme raporunun hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşılırsa ilgili raporun iptaline karar verilir. Kararın hukuka aykırılık teşkil etmediği sonucuna ulaşılması halinde ise mahkeme tarafından iptal davasının reddine karar verilir. Mahkeme tarafından verilen kararlara karşı kanun yoluna başvurmak mümkündür.
İhtirazi Kayıt Üzerine Vergi Mahkemesinde Dava Açılması:
Değerlendirme raporuna itiraz etme ve raporun iptali için dava açma yollarına ek olarak vergi mahkemesinde dava açılması da mümkündür. Vergiler beyan üzerine tahakkuk ettiğinden beyanname verilirken ihtirazi kayıt konulması halinde, beyannamenin verilmesinden sonraki 30 gün içinde vergi mahkemesinde fazladan gerçekleştirilen tahakkukun iptali ve bu nedenle fazla ödenen vergi tutarının iade edilmesi için dava açılması mümkündür. İhtirazi kayıt konulması oldukça önemlidir. İhtirazi kayıt, dava açma ve geri alma haklarının saklı tutulduğuna ilişkin olmalıdır.
İhtirazi kayıtla beyanname verilerek dava açılması halinde, dava süresince, belirlenmiş mevcut verginin ödenme zorunluluğu devam eder.
Vergi mahkemesinde açılan davanın olumlu sonuçlanması durumunda ve vergi iptal olduğu takdirde, ihtirazi kayıt konularak ödenen vergi geri alınabilir. Beyannamenin ihtirazi kayıt konulmadan verilmesi halinde ise beyannamede gösterilen vergilere karşı dava açılması mümkün olmayacaktır.
Av. Tuğçe Tanyürek
Taygün & Özmestik Hukuk Bürosu